– Książka „Patrząc na Wschód. Przestrzeń, człowiek, mistycyzm” została zrodzona z potrzeby poszukiwania przeze mnie korzeni i w jakimś sensie tożsamości – mówił podczas spotkania w Muzeum Pamięci Sybiru Piotr Brysacz – absolwent polonistyki, dziennikarz i organizator festiwali literackich, który w 2018 roku wspólnie z żoną, Mają Witecką-Brysacz założył wydawnictwo Paśny Buriat.

Spotkanie rozpoczęła opowieść o tym, co wiąże Piotra z Podlasiem i jak to się stało, że po 17 latach mieszkania w Kielcach wrócił na Podlasie i przeprowadził się do Suwałk. 

– Ja tak naprawdę tylko tymczasowo mieszkałem 17 lat w Kielcach i za każdym razem podkreślałem to w rozmowach. Ta tymczasowość była dla mnie bardzo ważna. No i wróciłem. Wróciłem do siebie. Gdy 17 lat temu wyjeżdżałem z Białegostoku, to o Muzeum Pamięci Sybiru jeszcze w ogóle nie mówiono. Nie było chyba nawet Muzeum w planach. Dla mnie chodzenie dziś po Białymstoku jest trochę, jak chodzenie archeologów po starożytnych Pompejach tylko, że w drugą stronę, bo nie chodzi o szukanie tych okruchów i szukanie tego, co zostało ocalone, ja się dziwię nowymi rzeczami – mówił Brysacz.

Przez te wszystkie lata Białystok zmienił się według gościa Muzeum Pamięci Sybiru nie do poznania. W tkance miasta pojawiły się nowe budynki, ale też sporo przestało już istnieć. 

– Każdy przyjazd do Białegostoku to jest i była dla mnie zawsze jakaś ważna podróż wspomnieniowa. Ludzie stąd nigdy nie dali mi się wyprowadzić. Zawsze miałem jakieś sprawy do załatwienia. Ten Wschód po prostu we mnie został – opowiadał nasz gość. 

Sentymentalna podróż i opowieść o Podlasiu i Białymstoku widzianych oczyma Brysacza były tylko jednym z pretekstów do spotkania. Drugim, znacznie szerszym była książka „Patrząc na Wschód. Przestrzeń, człowiek, mistycyzm”, która jest wielogłosem na temat Wschodu. 

Piotr Brysacz pytał dziennikarzy, podróżników, reporterów i pisarzy o to, czym jest dla nich Wschód, co ich tam ciągnie i co nieustannie każe wracać. Wśród rozmówców znaleźli się: Andrzej Stasiuk, Mariusz Wilk, Jacek Hugo-Bader, Magdalena Skopek, Jędrzej Morawiecki, Michał Książek, Wojciech Górecki, Maciej Jastrzębski, Wacław Radziwinowicz, Wojciech Śmieja i Włodzimierz Pawluczuk. 

– Ta książka to jest tak naprawdę zaproszenie do podróży. Zaprosiłem wiele osób do rozmowy wokół Wschodu i one dały się namówić. Co ciekawe, pierwsze wydanie tej książki ukazało się już ponad 10 lat temu, a ta książka wiecznie żyje. Ciągle mam sygnały od ludzi, którzy po tylu latach się nią interesują, odwołują do niej w swoich badaniach, piszą prace magisterskie. Myślę, że to wynika z tego, że jak wkłada się w coś serce i opowiada się o sobie, i za tym stoi prawda, to ona się zawsze obroni i będzie trwać – mówił Piotr.

Książka „Patrząc na Wschód. Przestrzeń, człowiek, mistycyzm” to opowieść rozpięta pomiędzy Jamałem, Jakucją, Moskwą, Krajem Krasnojarskim, Kaukazem, Karelią i Grzybowszczyzną na Podlasiu. Co ciekawe, Piotr Brysacz w większości z tych miejsc nigdy nie był. Zna je jedynie z opowieści swoich rozmówców. 

– Niektórzy podczas spotkań zarzucali mi, że ta książka jest nieprawdziwa, bo tak naprawdę nigdy nie byłem przecież w tych miejscach, więc nie wiem, o czym mówię. Rozmawiałem z ludźmi, którzy jeżdżą, natomiast sam nie jeździłem. Owszem nie chodziłem po Bajkale, jak mój przyjaciel Piotr Malczewski. Najdalej byłem na Wschodzie na Krymie, na Południu w Grecji i Albanii, na Północy nad Morzem Północnym we Fryzji, a na Zachodzie w Pradze. I dość, dalej nie pojadę. Ja od początku nie ukrywałem, że ta książka jest zrodzona z niewiedzy. Zastosowałem starą dziennikarską metodę: nie wiesz, to zapytaj człowieku innych tych, którzy wiedzą. W tym sensie ta książka jest według mnie prawdziwa. Została zrodzona z potrzeby poszukiwania przeze mnie korzeni i w jakimś sensie tożsamości – mówił Piotr Brysacz.

Zdaniem Piotra Brysacza każda podróż, zarówno dosłowna, rozumiana jako wyjazd, jak i w głąb siebie, ma zawsze gdzieś swój początek. Zawsze istnieje coś, co sprawia, że decydujemy, że to już. 

– Zawsze jest jakiś impuls, który pcha człowieka, do tego, żeby się czegoś dowiedzieć. Są dwie szkoły poznawania świata: szkoła falenicka i otwocka. Szkoła falenicka mówi o tym, że należy ułożyć plecak, spakować do niego potrzebne rzeczy i ruszyć, żeby móc oglądać i dotykać świat. Z kolei szkoła otwocka to jest podróż w głąb literatury i poszukiwanie wiedzy o innych. Ja jestem tym drugim typem podróżnika i nie muszę dotykać lodu Bajkału, żeby uwierzyć Piotrowi Malczewskiemu, że on z saniami chodził po lodzie na Bajkale. Dla mnie impulsem do założenia takiego metaforycznego plecaka była książka niemieckiego podróżnika i reportera Wolfganga Büschera – „Berlin-Moskwa. Podróż na piechotę”. 

Twórczość Wolfganga Büschera tak bardzo wpłynęła na Piotra Brysacza, że dwa fragmenty tekstów stały się nie tylko impulsem do jego podróży, lecz także mottem książki „Patrząc na Wschód. Przestrzeń, człowiek, mistycyzm”. 

„Gdzie nastąpił przełom i pańska podróż zaczęła się w sensie psychicznym?
W okolicach Białegostoku.

Co takiego się zdarzyło?
(…) Dopiero we wschodniej Polsce poczułem, że jestem gdzie indziej.”

Wolfgang Büscher w rozmowie z Katarzyną Surmiak Domańską

„Wschód jest czymś, czego nikt nie chce. Co każdy strzepuje z płaszcza, jakby mu ptak na rękaw narobił. Etykietkę Wschodu podaje się dalej – na wschód.”

Wolfgang Büscher 

Podczas spotkania uczestnicy oprócz wysłuchania opowieści o książce i zawartych w niej historiach, mieli również okazję obejrzeć piękne fotografie autorstwa m.in. Jacka Hugo-Badera, Mariusza Wilka, Magdaleny Skopek, Michała Książka, Wojciecha Śmiei, Wojciecha Góreckiego, Marka Doleckiego oraz Piotra Jaxy.

Kolejne spotkanie autorskie już w maju. Gośćmi Muzeum będą uczestnicy wyprawy JednoŚladami Andersa.

Zapraszamy!